خوشه کروى ناشناخته از دید فروسرخ اسپیتزر

پانيا ربيع پور ـ نسترن فاضلى

اين تصوير با رنگ آميزى كاذب با تلسكوپ فضايى فروسرخ اسپيتزر گرفته شده است و خوشه كروى را نشان مى دهد كه تا چندى پيش در صفحه غبارآلود راه شيرى پنهان مانده بود. نوار قرمز رنگ پشت هسته خوشه يك ابر غبار است كه احتمالاً نشان دهنده برهمكنش خوشه و صفحه پر گاز و غبار راه شيرى است.شايد هم اين ابر به طور تصادفى در خط ديد اسپيتزر قرار گرفته است.

درست هنگامى كه منجمان فكر مى كردند آخرين فسيل هاى راه شيرى را هم پيدا كرده اند يكى ديگر از آنها در نزديكى خودمان پيدا شد.

خوشه هاى كروى مجموعه اى از ستارگان كهكشان هستند كه پيدايش آنها به دوران تولد كهكشان ما بر مى گردد. يعنى حدود 13 ميليارد سال پيش. آنها مانند تخمه هاى كدو حلوايى در مركز كهكشان پخش شده اند. منجمان از اين خوشه ها براى بررسى سن و نحوه شكل گيرى راه شيرى استفاده مى كنند. تصويرهاى فرو سرخ اخيرتلسكوپ فضايى اسپيتزر ناسا و رصدخانه فروسرخ دانشگاه ويومينگ ايالات متحده خوشه كروى اى را در ميان منطقه غبارآلود راه شيرى آشكار كرده اند كه تا به حال ديده نشده بود.

چيپ كوبوليكى استاد فيزيك و نجوم در اين باره مى گويد: « اين موضوع مثل اين است كه شما عموزاده گمشده خود را پس از سال ها پيدا كنيد. ما تصور مى كرديم كه تا به حال همه خوشه هاى كروى را پيدا كرده ايم.» اين خوشه تازه كشف شده يكى از حدود 150 خوشه كروى شناخته شده اى است كه به دور مركز كهكشان ما در حال گردشند. خوشه هاى كروى با داشتن سن و سالى حدود 13-10 ميليارد سال از زمره كهن ترين اجرام راه شيرى هستند. آنها شامل صدها هزار ستاره اند كه اكثر اين ستاره ها پيرتر و بسيار كم جرم تر از خورشيدند. كاشف خوشه هنگام بررسى داده هاى حاصل از طرحى براى جست وجوى صفحه كهكشان با تلسكوپ فضايى اسپيتزر متوجه خوشه شد. سپس براى تطابق يافته هاى خود به جست وجوى داده هاى بايگانى پرداخت و يك تصوير فروسرخ گزارش نشده از خوشه مورد نظر پيدا كرد. اين كشف نشان دهنده توانايى تلسكوپ اسپيتزر است چون مى تواند اجرامى را ببيند كه در نور مريى كاملاً پنهان هستند. البته اين كشف به انتخاب محل رصد نيز مربوط مى شود. صفحه كهكشان جاى مناسبى براى كشف ناشناخته هاست. زيرا توده هاى غبار و گاز موجود در صفحه اجازه گذر اجرام پشتى را در نور مريى نمى دهند اما آنها در نور فروسرخ شفافند.

به كمك رصد هاى بعدى كه با رصدخانه فروسرخ دانشگاه ويومينگ انجام شد فاصله اين خوشه كروى از ما9000 سال نورى تعيين شد - نزديكتر از بسيارى از خوشه هاى ديگر - با جرمى معادل 300 هزار برابر خورشيد. اين خوشه در صورت فلكى عقاب جاى دارد و اندازه ظاهرى آن از زمين مانند دانه برنجى ديده مى شود كه آن را به فاصله يك دست كشيده از چشمان خود نگه داشته ايد.

منبع: نجوم دات آي آر