منو

نقشه برداری از سیاهچاله‌های نزدیک

نقشه برداری از سیاهچاله‌های نزدیک

مطابق آمار منتشر شده از ماموریت ماهواره سوییفت ناسا حداقل ۲۰۰ سیاهچاله ابر پرجرم کهکشانی تا فاصله ۴۰۰ میلیون سال نوری زمین وجود دارند.
هدا راشدی
منبع: مجله نجوم
© Nojum Magazine nojum.ir
 
نقشه ابرسیاهچاله های یافت شده (نقاط سبز و آبی کم رنگ) در پهنه آسمان در نتیجه کار ماهواره سوییفت در جستجوی منابع قوی پرتو ایکس.
آیا تا به حال فکر کرده اید چند سیاهچاله نزدیک ما وجود دارد؟ ناسا طی ماموریتی تعدادآنها را شمرده است.بر طبق داده هایی که با استفاده از ماهواره سوییفت(swift) جمع آوری شده است حداقل ۲۰۰ سیاهچاله عظیم از نوع سیاهچاله های کهکشانی ابر پرجرم تا فاصله ۴۰۰میلیون سال نوری از زمین قرار دارند.هدف اصلی ماهواره سوییفت بررسی دقیق منابع پرتو گاما است.در این جستجو بین هر دو فوران گاما فرصتی پیش می آمد تا سوییفت به دنبال چشمه هایی که تابش ایکس گسیل می‌کنند باشد و سیاهچاله‌های پر جرم در حال بلعیدن انبوه گاز وغبار قرص برافزایشی جمع شده در اطراف آنها یکی از همین منابع هستند.

دانشمندان ناسا که از داده های این ماهواره استفاده می‌کنند،اولین پروژه آمارگیری کامل از سیاهچاله‌های فعال را پیش بردند. پروژه‌ای که در یک

طرح خیالی از سیاهچاله ابرپرجرم و قرص بر افزایشی آن

 دوره ۹ماهه آسمان را پیمود وآن را به دقت برسی کرد. نبیجه این بررسی شامل شناسایی یا تایید قطعی وجود بیش از ۲۰۰سیاهچاله عظیم است که هر کدام از آنها نمیانگر یا هسته فعال کهکشانی یا Active Galactic Nuclei است که در کیهان شناسی به اختصار AGN گفته می‌شود.

به گفته جک تولر، اخترشناس مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا که گروه پژوهشگران این طرح را رهبری می‌کند «ما مطمئن هستیم هر آنچه از ابرسیاهچاله‌ها در فاصله ۴۰۰ میلیون سال نوری از زمین است،دیده ایم.با گذشت هر ماه ما قادر خواهیم بود که در اعماق آسمان بررسی‌های دقیقتری انجام دهیم واین آمار را غنی تر کنیم.»

جرم AGNها میلیونها برابر جرم خورشید است در حالی‌که محدوده ای فقظ به اندازه منظومه شمسی را به خود اختصاص داده اند. واژه فعال در سیاهچاله ها اصطلاحی است که منظور از آن فرایند کشیدن سریع گازها و همه ماده نزدیک به آنها وتولید مقدار بسیار زیادی انرژی از هسته کهکشانی است. آنها ممکن است به صورت اختروش (کوازار)، کهکسان های سیفرت یا کهکشان رادیویی فعال دیده شوند.

سوییفت که برای بررسی منایع فورانهای پرتو گاما ساخته شده است دربین این فورانها فرصتی را به بررسی منابع پرتوX اختصاص می‌دهد.در این

 مدت تلسکوپ هوشمند فورانهای ماهواره که به انرژی های بالای اشعه X حساس است آسمان را یه دقت بررسی می‌کند.AGNها که اشعه Xرا بیشتر از بقیه نورها تولید می‌کنند یکی از بهترین سوژه های این طرح است.تعداد زیادی از AGNها میان گاز و غبار میان ستاره ای پنهان شده اند به طوری‌که مانع نورهای با انرژی کمتر می‌شود مثل نور مرئی. اما اشعه X که قدرت نفوذ بیشتری دارد از این غبارها می‌گذرد وسوییفت میتواند AGN ها یی را که در آمارگیری‌های قبلی نادیده گرفته شده اند را شناسایی کند.

ماهواره سوییفت

به نظر می‌رسد که همه کهکشانهای پر جرم دارای سیاهچاله مرکزی بسیار پرجرمی باشند ولی فقط درصد کمی از این سیاهچاله‌ها چنین فعال اند.سیاهچاله مرکز کهکشان ما نیز غیر فعال است.در نتیجه سیاهچاله مرکز کهکشان ما وسیاهچاله های مانند آن شامل این آمار نمی‌شوند.روزی این سیاهچاله ها نیز فعال بودند ولی اینکه چرا برخی از سیاهچاله ها فعال وبرخی غیر فعال شده اند هنوز پرسش مهمی در اخترشناسی است.

به گفته ریچارد موشوتسکی (Richard Mushotzky) از مرکز گادرد و عضو گروه این پروژه «شاید بیش از ۲۰ درصد از کل انرژی های گسیل شده در کیهان (بیشتر پرتو ایکس کیهانی موجود، بخشی بزرگی از فرابنفش و فروسرخ و قسمت قابل توجهی از امواج رادیویی) فقط از یک راه و از طریق از فعالیت های AGN ایجاد می‌شوند.

یکی از موارد دیگری که سوییفت پیدا کرد AGN هایی در کهکشانهایی بود که از فوران یک ستاره پدید آمده بودند و از همان زمان تشکیل ستاره می‌درخشیدند. سوییفت همچنین به روند دو طرح دیگر نیز کمک کرد. یکی کار ماهواره اروپایی ایتنگرالINTEGRAL) ) ودیگری بررسی رصدخانه فضایی پرتو ایکس چاندرا.ماهواره اروپایی اینتگرال بررسی دقیق انرژی بالای امواج X را روی صفحه کهکشانی ،ونه کل آسمان، را پیش از پایان ۲۰۰۶ کامل می‌کند و رصد خانه چاندرا بررسی دقیق امواج X با انرژی کمتردر بخش کوچکی از آسمان را دنبال می‌کند که این بررسی نمونه های بیشتری از سیاهچاله های تاریک را که در جهان اولیه شکل گرفته اند را فراهم می‌کند.

ماهواره سوییفت یا چابک در نوامبر ۲۰۰۴ (آبان ۱۳۸۳) پرتاب شد.سوییفت یکی از ماموریتهای ناسا با مدیریت Goddard بود که با همکاری مرکز فضایی ایتالیا وانجمن تحقیقاتی نجوم و ذرات بنیادی انگلیس(UK) پیش می‌رود.