برنامه ی لونا - قسمت پنجم (قسمت آخر)لونا15، اگرچه یک ماموریت کاملاً شکست خورده بود، اما از چند نظر یکی از نقاط مهم تاریخ عصر فضا به شمار می‌رود.
روس‌ها که دیگر برایشان مسجل شده بود در پیاده کردن انسان بر روی ماه قافیه را به آمریکایی‌ها باخته‌اند، در آخرین دقایق، تصمیم گرفتند تا لااقل رکورد آوردن مقداری از خاک ماه به زمین را نیز در آمارهای خود ثبت کنند، تا مرهمی باشد بر درد آنها در شکست از آمریکایی‌ها. لونا15، تنها 3 روز قبل از پرواز تاریخی سه فضانورد آمریکایی به سمت ماه در قالب برنامه آپولو11، به فضا پرتاب شد. برای اولین بار در تاریخ فضا، روس‌ها و آمریکایی‌ها برای جلوگیری از برخورد احتمالی دو فضاپیما، یکدیگر را در جریان برنامه پروازی و ماموریت خود قرار دادند و با هم هماهنگ کردند. این مساله یکی از نکات جالب در تاریخ عصر فضا است.
لونا15 با موفقیت در مدار ماه قرار گرفت.
 وقتی که قسمت ماه‌نشین لونا15 ، در ساعت 15:47 بیست و یکم ژوئیه 1969، با روشن کردن راکت‌های خود آماده فرود بر روی سطح ماه می‌شد، چند ساعتی از قدم زدن [نیل آرمسترانگ] و [جیمز آلدرین] بر سطح ماه و مخابره مستقیم تصاویر آن به زمین می‌گذشت.
این تراژدی روسی با بروز اشکال و سقوط لونا15 به روی سطح ماه، از فاصله 3 کیلومتری، کامل شد و آمریکا و جهان غرب جبران بخش عمده‌ای از عقب‌ماندگی فناوری و به دست آوردن دوباره روحیه و غرور ملی خود را جشن گرفت. هیات حاکمه شوروی سعی کرد تا مساله را چندان مهم جلوه ندهد.
لونا16 پس از چهار بار پرتاب ناموفق در 12 سپتامبر 1970 به فضا پرتاب شد. بخش رباتی ماه‌نشین این فضاپیما، اولین سامانه رباتی بود که مقداری از خاک ماه را با خود به زمین آورد. لونا16 ماموریت خود را با موفقیت به انجام رساند. وزن این فضاپیما، هنگامی که در مدار ماه قرار گرفت، 5600 کیلوگرم بود.
وزن قسمت ماه‌نشین نیز که بر روی ماه فرود آمد، 1880 کیلوگرم بود. البته این فضاپیما ماموریت‌های دیگری نیز مانند عکس‌برداری و ارسال اطلاعات محیطی بر عهده داشت.
لونا16 اولین ماه‌نشینی بود که در سمت تاریک ماه فرود آمد. ماموریت لونا16 بر روی سطح ماه 26 ساعت و 25 دقیقه به طول انجامید. در این مدت زمان، مته خودکار آن 35 سانتی متر سطح ماه را سوراخ کرد و 105 گرم از خاک سطح ماه را نمونه‌برداری کرد. سپس بخشی از این ماه‌نشین 1880 کیلوگرمی از آن جدا شد و بر روی سطح ماه ماند و بخش دیگر به طرف زمین به پرواز درآمد. در 24 سپتامبر 1970، این کاوشگر با موفقیت به زمین بازگشت و محموله خود را در صحراهای قزاقستان تحویل داد.
لونا16 یکی از موفقیت‌های تاریخی شوروی به حساب می‌آید. اما موفقیتی که قبلاً رقبا نمونه بسیار شیرین‌تر آن را چشیده بودند. این موفقیت، طعم پیروزی‌های قبلی را نداشت.
  لونا17 اولین ماموریت فضایی شوروی بود که طی آن یک وسیله ماه‌نورد را درست مانند یک خودروی رباتی، بر روی ماه با موفقیت فرود آورد. این ماه‌نورد [لونوخود1] نام داشت. لونوخود بخشی از برنامه فرستادن انسان به ماه شوروی بود که در اوایل دهه 60 برنامه‌ریزی شده بود. با فرود لونا17 بر روی سطح ماه، لونوخود1 از آن پیاده شد و طی 322 روز انجام ماموریت، حدود 10540 متر بر روی سطح ماه راه رفت و به نمونه‌برداری و ارسال اطلاعات پرداخت. این ماه‌نورد در این مدت، 20000 تصویر تلویزیونی به زمین مخابره کرد. لونوخود که در تاریخ 10 نوامبر 1970 طی برنامه لونا17 به فضا پرتاب شده بود، به لحاظ زمانی حدود سه برابر بیش از حد انتظار به عملیات بر روی سطح ماه پرداخت. حدود یک سال بعد، در 2 سپتامبر 1971، لونا18 با ماموریتی مشابه لونا16 یعنی آوردن مقداری از خاک ماه، به فضا پرتاب شد، اما پس از فرود بر روی سطح ماه، ارتباط آن با زمین قطع و ماموریت با شکست مواجه شد.
26 روز بعد از پرتاب لونا18، در 28 سپتامبر 1971، لونا19 با هدف تحقیق و بررسی پیرامون میدان گرانش ماه، تهیه تصاویر دقیق از سطح ماه و مطالعه بر روی ذرات باردار و پرتوهای کیهانی روانه مدار ماه شد. لونا19 پس از 388 روز به عملیات خود در مدار ماه پایان داد. در 14 فوریه 1972، لونا20 برای تکمیل ماموریت لونا18 به فضا پرتاب شد. لونا20 موفق بود و توانست محموله کوچک خود را در 25 فوریه 1972 در جزیره‌ای در رودخانه [کارکینگیر] قزاقستان تحویل دهد. این محموله نیز مانند محموله لونا16، برای تجزیه و آزمایش بین دانشمندان شوروی و فرانسه تقسیم شد.
لونا21 که در 8 ژانویه 1973 به فضا پرتاب شد، ماموریت داشت که لونوخود2 را بر سطح ماه فرود آورد. لونوخود2، یک ماه‌نورد خودکار 840 کیلوگرمی با 8 چرخ بود و توانست طی چند ساعت اول ماموریت خود، به اندازه کل طول عمر لونوخود1، بر روی ماه راه برود، اما در 9 ماه مه به داخل یک فرورفتگی غلطید و دیگر نتوانست از آن خارج شود. در نهایت، غبار روی سلول‌های خورشیدی آن را گرفت و ماموریتش ناتمام ماند. تلاش‌ها برای نجات لونوخود2 ناکام بود.
 با این حال، هیات حاکمه شوروی اعلام کرد که ماموریت با به دست آوردن تمام خواسته‌ها به پایان رسیده است. این ماه‌نورد در مدت ماموریت خود حدود 80000 تصویر تلویزیونی، 86 تصویر بسیار باکیفیت و صدها داده از خواص مکانیکی و شیمیایی مواد موجود بر روی سطح ماه را مخابره کرد. شوروی بعدها اعلام کرد که از طریق یک دانشمند آمریکایی، عکس‌هایی از محل فرود و حرکت لونوخود2 را که توسط فضاپیمای آپولو17 در هنگام فرود گرفته شده‌اند، به دست آورده است. این عکس‌ها برای ماموریت‌های مشابه آینده شوروی بسیار مفید بودند.
شوروی در 29 مه 1974، آخرین فضاپیمای مدارگرد ماه خود را تحت نام لونا22 به فضا فرستاد. این مدارگرد دومین مدل از نسل جدی ماه‌گرد شوروی (لونا19) بود که در طی 521 روز ماموریت خود اطلاعات بسیار جالب و مهمی را از جنبه‌های مختلف ماه مخابره کرد. این فضاپیمای بسیار موفق، هرگز دچار اشکال نشد و عمر آن با اتمام پیشران موتورهای کنترلی، به پایان رسید. در 28 اکتبر 1975، شوروی لونا23 را برای آوردن مقدار دیگری از خاک ماه به کره زمین به فضا فرستاد، اما در هنگام فرود، قسمت بازگشتی دچار آسیب شد و ماموریت شکست خورد. اگر این ماموریت به سرانجام می‌رسید، احتمالا روس‌ها برنامه لونا را در همین جا خاتمه می‌دادند. لونا24 در 9 اوت 1976، برای انجام ماموریت ناکام لونا23 به سمت ماه پرتاب شد. این فضاپیما در 22 اوت، محموله 170 گرمی خود را در سیبری فرود آورد. فضاپیما در هنگام پرتاب 4800 کیلوگرم وزن داشت. این بار مته رباتی فضاپیما حدود دو متر حفاری کرده بود. شوروی مقدار اندکی از خاک آورده شده توسط این ماه نشین را در دسامبر 1976 به ناسا هدیه کرد. لونا24، پایان برنامه‌های ماه‌شناسی و ماه‌نوردی شوروی و جهان بود. از آن زمان تاکنون (2007)، دیگر فضاپیمایی بر روی سطح ماه فرود نیامده است. همچنین تا قبل از کاوشگر [استارداست] که در سال 2006 مقداری از خاک اجرام فضایی را به زمین آورد، لونا24 آخرین فضاپیمای کاوشگری بود که این کار را انجام داد.
 ارسال شده توسط رضا روستایی
بن مایه: http://www.isa.ir/enc
|
