گذاشتم { من جمله خودم } شاید بدرد دوستان خورد
ابر گرانش super gravity
مجموعه ای از نظریه ها که نسبیت عام و ابر تقارن بکدست میکنه
ابر تقارن super symmetry
یک اصلی که ویژگیهای های ذرات اسپین مختلف را پیوند میدهد
اتم atom
واحد بنیادین ماده معمولی که از هسته کوچیکی { نوترون ها و پروتون ها } تشکیل شده و الکترونها در اطرافش
در حال گردش هستن
اثر دوپلر doppler effect
تغییر فرکانس و طول موج امواج صدا یا نورکه ناظی دریافت میکندو این تغییر از حرکت چشمه موج نسبت به
ناظر ناشی شده باشد
اثر فتوالکتریک photoelectric effect
حالتی که برخی از فلزات در هنگام تابش نور از خودشون الکترون بیرون میدن
اثر کازیمیر effect casimir
فشار کششی بین دو صفحه فلزی تخت که در خلاء و بسیار نزدیک به هم قرار گرفته اند. فشار ناشی از کاهش
شمارعادی ذرات مجازی در فضای میان دو صفحه است
اسپین spin
ویژگی داخلی ذرات بنیادین که به فرایافت روزانه چرخش در پیوند است ولی با ان برابر نیست
اصل انحصار exclusion principle
فکر اینکه دو ذره با اسپین 1/2 { در محدوده اصل عدم قطعیت } نمیتوانند هر دو موقعیت یکسان و سرعت یکسان
داشته باشند
اصل انسانی anthropic principle
فکر اینکه ما جهان رو همینطور که هست میبینیم چرا که اگر متفاوت بود دیگه ما وجود نداشتیم تا ببینیمش
اصل عدم قطعیت uncertainty principle
اصلی که هایزنبرگ فرمول ندی کردو میگوید که نمیتوان موقعیت یا سرعت ذره ای را با اطمینان تعیین کرد . هر
چه یکی از ان دو را با دقت بیشتری بدانیم دیگری را با دقت کمتری خواهیم دانست
اصل کوانتومی پلانک quantum principle planck
امواج الکترومغناطیسی تنها در پیمانه های گسسته گسیل یا جذب میشوند
برای مثال نور
اعداد گراسمان grassman numbers
دسته ای از اعداد جابه جای ناپذیر.
در اعداد حقیقی معمولی ترتیب اعداد در عمل ضرب مهم نیست :A×B = C و A = C×B.
اما اعداد گراسمان پادجابه جایی پذیرن پس میشود A×B برابر است با B×A-
افق رویداد event borazon
لبه سیاهچاله ,مرز ناحیه ای که از ان یارای گریز به بی نهایت نباشد
الکترون electeron
ذره ای با بار منفی که پیرامون هسته اتم در حال گردش است
انتروپی entropy
اندازه نابسامانی سیستم فیزیکی; شمار پیکربندیهای میکروسکوپی مختلف سامانه که نمای ماکروسکوپیش را دگرگون
نسازد
انرژی خلاء vacuum energy
انرژی که حتی در یک فضای به ظاهر تهی وجود دارد. انرژی خلاء این ویژگی عجیب رو داره که حضور ان بر خلاف
حضور ماده موجب شتاب گرفتن گسترش جهان میشود
انفجار بزرگ big bang
تکینگی در اغاز جهان که میشه گفت کمو بیش در 15 ملیارد سال پیش
انقباض لورنتسی lorentez contraction
کوتاه شدن چیز های متحرک در طول جهت حرکتشان ان گونه که نسبیت خاض پیش بینی میکند
بار الکتریکی electric charge
ویژگی یک ذره که با ان ذرات بار الکتریکی هم علامت { یا البته متضاد } رانده { یا جذب } میشوند
بعد در هم پیچیده curled up dimension
بعد یا سویگان فضایی که در هم پیچیده و چنان کوچک است که اشکار نمیشود
بعد فضایی spatial dimension
هر یک از ابعاد سه گانه فضازمان که فضاوار هستند
بقای انرژی conservation of energy
قانون علم میگوید که انرژی { یا جرم هم ارز ان } نه به وجود میاید نه از بین میرود
بوزون boson
ذره یا مدلی از ارتعاش ریسمانی که اسپین ان عدد صحیح باشه
بی نهایت و ناکرامندی infinity
گستره یا عددی که بیکران و بی پایان باشه
پاد ذره antiparticle
هر گونه ذره مادی پاد ذره متناظر خواهد داشت .هر وقت ذره ای با پاد ذره برخورد کند هردو نابود شده
و تنها انرژی باقی میماند
پرتوزایی radioactivity
شکست خود به خودی گونه ای از هسته ی اتمی و تبدیل به گونه دیگر
پروتون proton
ذره ای دارای بار مثبت زیاد و مثل نوترون تقریبا نیمی از جرم هسته را تشکیل میده و از کوارک { 2 بالا و
1 پایین } ساخته شده.
پوزیترون positron
پاد ذره الکترون که دادای بار مثبت
پوسته brane
چیزی که به نظر میرسه جز بنیادین نظریه ام هست و میتونه ابعاد فضایی گوناگونی داشته باشه. به طور کلی p-brane
در p جهت طول دارد l-brane ریسمان است 2-brane پوسته است و همانند ان
تابش radiation
انرژی که از میان فضا یا رسانه ای دیگر با امواج یا ذرات فرستاده میشود
تابش زمینه ریز موج microwave background radiation
تابش جهان اغازین داغ ,اکنون چنان به سوی سرخ جابه جا شده است که دیگر نه چون نور بلکه به صورت ریز موجها
{ موجهای رادیویی با طول موجی برابر با چند سانتیمتر } پدیدار میگردد
تابع موج wave function
مفهومی بنیادین در مکانیک کوانتومی, عددی در هر نقطه که متناظر با ذره است و احتمال ان که ذره در ان موقعیت یافت
شود را نشان میده
ترمودینامیک thermodynamics
بررسی پیوندهای میان انرژی , کار, گرما و انتروپی در سامانه فیزیکی پویا
تکینگی singularity
نقطه ای در فضازمان که در ان خمیدگی بی نهایت و بی انتها میشه
تکینگی برهنه - singularity
تکینگی فضازمان که گرداگردش سیاهچاله ای نیست و ناظر دوردست میتواند ان را ببیند
تورم inflation
مدت زمان کوتاهی که در ان جهان اغازین گسترش شتابناکی پیدا کرد و اندازه اش با ضریب زیادی افزایش یافت
ثابت پلانک planck`s constant
سنگ بنای اصل عدم قطعیت- حاصل ضرب عدم قطعیت در موقعیت و سرعت بایدبزرگتر از ثابت پلانک باشد.
نماد ثابت پلانک h
ثابت کیهانی cosmological constant
ابزار ریاضی که البرت انیشتین به کار برد تا گرایشیدرونی به گسترش به جهان و اجازه دهد نسبیت عام جهانی ایستا
را پیشبینی کند
ثانیه نوری light second
فاصله ای که نور در مدت یک ثانیه طی میکند
جابه جایی به ابی blue shift
کوچک شدن طول موج تابشی که چیزی که بسوی ناظر حرکت میکند گسیل کرده است و ناشی از اثر دوپلر است
جابه جایی قرمزی red shift
سرخ شدن تابش از جسم متحرکی که از ناظر دور میشود. جابه جای به قرمز ناشی از اثر دوپلر است
جبرگرایی علمی scientific determinism
تصور ساعت گونه از جهات که لاپلاس پیشنهاد کرد و بر ان است که دانایی کامل از حالت جهان ما را توانا میسازد حالت
کامل ان را در گذشته یا اینده پیشگویی کنیم
جرم mass
کمیت و چند ماده در جسم , اینرسی یا مقاومت ان در برابر شتاب در فضای ازاد
جهان پوسته ای brane world
رویه یا پوسته چهار بعدی در فضای زمانی با ابعاد بیشتر
حالت ایستا stationary state
حالتی که در زمان تغییر نمیکند
حالت پایه یا ترازپایه ground state
حالت سامانه با انرژی کمینه
حلقه زمانی time eclipse
نامی دیگر برای یک خم زمان وار بسته
دامنه amplitnde
بلندی بیشینه قله موج یا ژرفای بیشینه دره موج
دوگانگی duality
تناظر میان نظریه هایی که گویا ناهمسانند. اما به نتایج فیزیکی یکسانی می انجامد
دوگانگی موج/ ذره wave/particle duality
مفهومی در مکانیک کوانتومی که بر ان است که تمایز و جدایی میان موجها و ذرات نیست ,ذرات ممکن است مانند
موجها رفتار کنن و البته برعکس
ذره مجازی virtual particle
در مکانیک کوانتومی ذره ای است که هرگز به طور مستقیم اشکار نمیشود اما حضورش تاثیرات قابل اندازه گیری دارد.
ذره بنیادین elementary particle
ذره ای که بخش ناپذیر تصور میشود
رویداد event
نقطه ای در فضازمان که با مکان و زمانش مشخص میشه
رویکرد اثبات گرایانه positivist approach
اندیشه ای که میگوید که نظریه علمی مدلی ریاضی است که مشاهدات ما را توصیف و رمز گذاری میکند
ریسمان string
چیزی بنیادین و تک بعدی در نظریه ریسمانی که جایگزین مفهوم بی سازه ذرات بنیادین میشود.مدلهای لرزش و ارتعاش مختلف
یک ریسمان ذرات بنیادین با ویژگی های مختلف به وجود میاره
ریسمان بسته closed string
گونه ای ریسمان به شکل بسته
ریسمان کیهانی cosmic string
چیزی سنگین و درازی که سطح مقطع کوچکی داره و شاید هم در مراحل اغازیزن جهان ساخته شده باشد.
زمان پلانک planck time
زمانی نزدیک به 〖10〗^(-43) ثانیه .زمانی که نور فاصله پلانک رو طی میکند
زمان مطلق absolute time
فکر این که ساعت جهانی میتواند باشد . نظریه نسبیت انیشتین نشان دادا که چنین مفهومی نمیتواند وجود داشته باشه
زمان موهومی lmaginary time
اندازه گیری زمان با اعداد موهومی
سال نوری light year
مسافتی که نور در مدت یک سال طی میکند که با با نماد LY نشان میدن
سرعت velocity
عددی که تندی و جهت حرکت چیزی را توصیف میکند
سوراخ کرم یا کرمچاله worm hole
لوله نازک فضازمان که ناحیه های دروردست جهان را به یکدیگر پیوند میدهد .کرمچاله ها شاید جهانهای موازی
یا جهانچه ها را نیز به هم پیوند بدهو سفر در زمان را به نوعی ممکن بسازه
سیاهچاله black hole
ناحیه ای از فضازمان که هیچ چیزی حتی نور با اون سرعت بسار زیادش توان گریز ندارد .چرا که گرانش سیاهچاله
بسیار بسیار قدرتمند است
سیاهچاله بدوی primordial black hole
سیاهچاله ای که در جهان اغازین به وجود امد
شتاب acceleration
دگرگونی و تغییر در سرعت یا راستا و جهت یک چیز
شتاب دهنده ذره particle accelerator
ماشینی که میتواند به ذرات باردار را شتاب دهد و بر انرژیشون اضافه کند
شرایط اولیه و اغازین initial conditions
حالت سامانه فیزیکی در اغاز
شرایط مرزی boundary conditions
حالت نخستین سامانه فیزیکی یا کلیتر , حالت سامانه در مرزی در زمان یا در فضا
شرایط بی مرزی no boundary condition
اندیشه ای که جهان را محدود اما در زمان موهومی بی کرانه و بی مرز می انگارد
صفر مطلق absolute zero
کمترین دمایی که چیزها هیچ انرژی گرمایی از خود ندارند که حدود 273- درجه سانتیگراد است
طولانی شدن زمان time dilation
ویژگی نسبیت خاص که پیش بینی میکنه که برای ناظری که حرکت میکنه یا در یک میدان گرانشی نیرومند قرار داره جریان
زمان کندتر خواهد شد
طول پلانک planck length
حدود 〖10〗^(-35) سانتیمتر.اندازه ریسمان معمولی در نظریه ریسمان
طول موج wave length
فاصله میان دو قله یا دو دره پی در پی در نظریه ریسمان
طیف spectrum
فرکانسهایی که طول موج رو میسازن .بخش دیدنی طیف خورشید بعضی مواقع مثل رنگین کمان میشه دید
عدد موهومی lmaginary number
ساختمان ریاضی مجرد.اعداد حقیقی و موهومی را میشه به عنوان مختصات نقاط در صفحه پنداشت به گونه ای که اعداد
موهومی عمود بر اعداد حقیقی معمولی باشن
فرکانس- بسامد frequency
برای موج ,شمار دوره های کامل در یک ثانیه
فروپاشی بزرگ big crunch
نامی که سناریوی ممکن برای پایان جهان داده اند و در ان همه فضا و ماده فرو میپاشن تا تکینگی شکل بگیره
فضازمان space time
فضای چهار بعدی که نقاط ان رویداد ها هستن
فضای ازاد free space
بخشی از فضای خلاء یکسره از میدانها تهی باشه یعنی هیچ نیرویی در ان عمل نکنه
فرمیون fermion
ذره یا مدلی از لرزش ریسمانی که اسپین ان نیمه یک عدد صحیح باشه
فوتون photon
کوانتوم نور ,کوچکترین بسته میدان الکترومغناطیس
قانون دوم ترمودینامیک second law of thermodynamics
قانونی که میگوید انتروپی همواره افزایش و هرگز کاهش نمیابد
قانون مور moore`s law
این قانون میگه که توان رایانه ها هر 18 ماه دو برابر میشه .و البته به روشنی میشه گفت که تا بینهایت ادامه دار نیست
قانونهای حرکت نیوتن newton`s laws of motion
قانونهایی که حرکت اجسام را بر پایه مفهومهای فضا و زمان مطلق توضیح میدهد
این قانونها تا کشف نسبیت خاص انیشتین فرمانروای عرصه علم بودن
قضیه تکینگی singularity theorem
قضیه ای که نشان میدهد در شرایط معینی تکینگی یعنی نقطه ای که نسبیت عام ازهم میپاشد باید وجود داشته باشد
به ویژه نشان میدهد که جهان باید با تکینگی اغاز شده باشد
کلوین Kelvin
سنجه و مقیاس دمایی که در ان دماها نسبت به صفر مطلق نشان داده میشن
کوارک quantum
واحد بخش ناپذیر گسیل یا جذب امواج
گرانش کوانتومی quantum gravity
نظریه ای که مکانیک کوانتومی را با نسبیت عام در می امیزد
گمان حفاظت گاهشماری chronology protection conjecture
فکر اینکه قوانین فیزیک برای جلوگیری از سفر چیزهای ماکروسکوپی در زمان توطئه میچینن
ماده تاریک dark matter
ماده ای که در کهکشانها و ابر کهکشانها و احتمالا میان کهکشانهاست ولی نمیشه به طور مستقیم مشاهدش کرد ولی از طریق
میدان گرانشیش میشه موجودیتش رو اشکار و تشخیصش داد. نود درصد جهان ماده تاریک است
مخروط نوری light cone
سطحی از فضا زمان که جهت ممکن پرتوهای نور را از رویداد مفروضی میگذرند مشخص میسازد
مدل استاندارد کهکشانی standard model of cosmology
نظریه انفجار بزرگ به همواره درک مدل استاندارد فیزیک ذره
مدل تداخل interference pattern
مدل موجی که از به هم پیوستن دو یا چند موج که از جاهای مختلف و در زمانهای مختلف گسیل شده اند پدید میان
مدل رندال- ساندرام randall-sundrum model
نظریه ای میگوید که ما بر روی پوسته ای در فضای پنج بعدی بیکران زندگی میکنیم که خمیدگی ان منفی است
مثل زین اسب
معادله شرودینگر equation schrodinger
معادله ای که بر تکامل تابع موج در نظریه کوانتومی فرمان میراند
مکانیک کوانتومی quantum mechanic
قوانین فیزیکی که بر قلمرو چیزهای بسیار خرد فرمان دارد مثل اتم ها – زیر اتم ها – پروتون ها وامثال اینا
این قوانین از اصل کوانتومی پلانک و اصل عدم قطعیت هایزنبرگ گسترش یافته اند
موج الکترومغناطیسی electromagnetic wave
اشفتگی موج مانند در یک میدان الکتریکی .همه امواج طیف الکترومغناطیسی مانند نور- پرتو های ایکس- ریز موجا – تابشای
فرو سرخ و مانند اینا با سرعت نور حرکت میکنن
موج گرانشی gravitational wave
اشفتگی موجی شکل در میدان گرانشی
میدان field
چیزی که در سرتاسر فضا زمان هست ,در برابر هر ذره که در هر زمان تنها در یک نقطه وجود دارد
میدان گرانشی force gravitational
وسیله ای که با ان میدان گرانش تاثیر خود را میرساند
میدان ماکسول Maxwell field
امیختن الکتریسیته, مغناطیس و نور در میدان های پویا که در فضا نوسان و حرکت میکنن
میدان مغناطیسی magnetic field
میدانی که نیروهای الکترومغناطیس رو میسازد
میدان نیرو force field
وسیله ای که با ان نیرو نفوذ و تاثیراتش رو میرساند
ناظر observer
یک دستگاه که ویژگیهای فیزیکی یک سامانه را اندازه گیری میکند
نسبیت خاص special relativity
نظریه انیشتین و بر پایه این تفکر که قوانین علم برای همه ناظران صرف نظر از اینکه چگونگی حرکتشون و در نبود
میدان های گرانشی برابر است
نسبیت عام general relativity
این نظریه انیشتین بر این پایه استواره که قوانین علم برای همه ناظران صرف نظر از اینکه چطوری حرکت میکنن یکسان است
.این نظریه نیروی گرانش رو بر حسب خمیدگی های فضا زمان چهار بعدی توضیح میده
نظریه ام m-theory
نظریه ای که همه پنج نظریه ریسمان و نیز ابر گرانش را در یک چهار چوب نظری تک یکپارچه میکنه و البته هنوز به طور
کامل فهمیده نشده
نظریه ریسمان string theory
یه نظریه فیزیکی که در اون ذرات به عنوان موجهایی روی ریسمانها گفته میشن. این نظریه ,مکانیک کوانتومی و نسبیت عام
رو یکپارچه میکنه که نظریه ابر ریسمان گفته میشه
نظریه کلاسیک classical theory
نظریه ای که بر پایه مفهومهایی بنیاد گرفته که پیش از نسبیت و مکانیک کوانتومی به وجود امده و فرض میکند که چیز ها ,
موقعیتها و سرعتها خوش تعریف دارن.همانگونه که اصل عدم قطعیت هایزنبرگ نشون میده این حالت تو مقیاس های خرد
درست نیست
نظریه عمومی گرانش نیوتن newton’s universal theory of gravity
نظریه ای که نیروی کشش دو جسم را وابسته به جرم و فاصله انها میدونه.این نیرو متناسب است با حاصل ضرب جرماشون
و با مجذور فاصله شون تناسب عکس داره
نظریه هولوگرافیک holographic theory
فکر اینکه حالتهای کوانتومی یک سامانه در یک ناحیه فضا زمان ممکن است روی مرز اون ناحیه رمزگذاری بشه
نظریه یانگ- میلز yang-mills theory
گسترشی بر نظریه میدانی ماکسول که بر هم کنش میان نیروی ضعیف و قوی را توصیف میکنه
نظریه یکپارچه unifeild theory
هر نظریه ای که همه نیروها و همه ماده را در یک چارچوب یگانه توصیف کنه
نظریه یکپارچه بزرگ unifeild theory grand
نظریه ای که نیروهای الکترومغناطیس , هسته ای قوی و ضعیف را یکپارچه میسازه
نوترون neutron
ذره بی باری که خیلی شبیه پروتون و کموبیش هم نیمی از ذرات درون هسته رو تشکیل میده و از سه کوارک { دوتا پایین یک
بالا } ساخته شده
نیروی الکترومغناطیس electromagnetic force
نیروی که میان ذرات دارای بار الکتریکی { یا متضاد } پدیدار میشه
نیروی ضعیف weak force
دومین نیروی از نظر ضعف در میان چهار نیرو بنیادین با برد بسیار کوتاه .همه ذرات مادی را تحت تاثیر قرار میده ولی
تاثیری بر ذرات حامل نیرو نداره
نیروی قوی strong force
قویترین نیرو از چهار نیروی بنیادین .بردش از بقیه نیروها کمتره و کوارک هارو کنار هم نگه میداره تا پروتون و نوترون ها
ساخته بشن و پروتونا نوترونا کنار هم نگهشون میداره تا هسته اتمی به وجود بیاد
نیروی گرانشی gravitational force
ضعیفترین نیرو از چهار نیروی بنیادین طبیعت
وزن weight
نیرویی که از سوی یک میدان گرانشی بر جسمی وارد میشود.این نیرو متناسب و نه یکسان با جرم ان جسم هست
هسته nucleus
بخش مرکزی یک اتم که تنها از پروتون ها و نوترون هایی ساخته شده که با نیروی قوی کنار هم نگه داشته شدن
همجوشی هسته ای fusion nucleus
فرایند برخورد دو هسته بهمدیگه و پیوستنشون برای شکل دادن هسته ای بزرگتر و سنگین تر
منبع : کتاب جهان در پوست گردو
دیگه به بزرگواری خودتون ببخشید اگه مشکلی داشت
