پس از نخستین سه دقیقه

معرفی  کتاب پس از نخستین سه دقیقه

پیشگفتار 

در طول زندگى‏ام یک نکته را آموخته‏ام: همه دانش ما در برابر واقعیت، مقدماتى و بچگانه است و البته این نکته هنوز هم‏باارزش‏ترین چیزى است که داریم.

آلبرت اینشتین

کیهان‏شناسى و شناخت ما از این که چگونه ساختارهایى نظیر کهکشان‏ها شکل گرفته‏اند طى دو دهه اخیر به شکل قابل‏ملاحظه‏اى‏بسط و گسترش یافته است. همراه با این پیشرفت شاهد افزایش آگاهى عمومى درباره نجوم و کیهان‏شناسى هستیم که بدون شک بخشى‏از این نگرش ناشى از مطبوعات است. در چنین شرایطى، مسلماً کتابى که تفکر رایج در کیهان‏شناسى را به شکلى قابل درک براى عموم‏ارایه کند، مطلوب خواهد بود. این کتاب قصد دارد توصیفى بدون ریاضیات از کیهان‏شناسى براى خواننده عام، در سطح مقالات‏مجلات نیوساینتیست و ساینتیفیک امریکن، عرضه کند. خواننده متوسط چنین مجلاتى نباید مشکلى با این کتاب داشته باشد.

ساختار این کتاب چنین است: فصل 1 به معرفى عالم، ساختارهاى مختلف آن و مقیاس‏هاى طولى مى‏پردازد. فصل 2 مرور سریعى‏است بر مفاهیم فیزیکى بنیادى مورد نیاز براى درک بقیه کتاب. تلاش کرده‏ام این فصل را به شکلى ارایه کنم که خواننده به پایه‏اى مناسب‏از مفاهیم مختلف دست یابد به طورى که حتى هنگام مطالعه هر مقاله دیگر در علوم فیزیکى - که به زبان ساده نوشته شده باشند - این‏مفاهیم را مفید یابد. باید اعتراف کنم که در فصل 3 کمى از موضوع اصلى دور مى‏شویم. در این فصل مشاهدات نجومى مفیدى عرضه مى‏شود که خواننده لذت مى‏برد و با فصل 4 نیز ارتباط نزدیکى دارد. به دلیل ارتباط تنگاتنگ فصل‏هاى 3 و 4 جداً توصیه مى‏کنم که‏خواننده پس از مطالعه فصل 4 دوباره به فصل 3 بازگردد. چهارمین فصل گستره وسیعى از ساختارهاى اختر فیزیکى و فرایندها راتوصیف مى‏کند: ستاره‏ها، تحول ستاره‏اى، کهکشان‏ها، خوشه‏هاى کهکشانى و... در این فصل جایگاه خود را مى‏یابند. فصل 5 به مدل‏مهبانگ و توصیف عالم آغازین اختصاص دارد. به این ترتیب بسترى براى فصل کلیدى کتاب، یعنى فصل 6، فراهم مى‏شود که به‏شکل‏گیرى ساختارهاى مختلف در عالم مى‏پردازد. علاوه بر این که تفکر و ایده‏هاى رایج در این زمینه به تفصیل عرضه مى‏شود، ارزیابى‏دقیقى از مدل‏ها نیز ارایه کرده‏ام. فصل 7 به دورترین اجرام عالم مى‏پردازد که هم‏اکنون اخترشناسان سرگرم مطالعه آن‏هایند، مثل‏اختروش‏ها و کهکشان‏هاى رادیویى. آخرین فصل ضمن جمعبندى کل کتاب، بر دیدگاه فعلى ما از عالم تأکید مى‏کند.

انتخاب مطالب ضرورتاً بازتابى است از دیدگاه‏هاى نویسنده؛ و على‏رغم این واقعیت که مطالب این کتاب به عرصه‏اى سریعاً در حال‏تحول مربوط مى‏شود، تلاش زیادى کرده‏ام که »طول عمر« این کتاب را افزایش دهم. مثلاً فصل‏هاى 5 4 2 و بیش‏تر 3 براى مدتى نسبتاًقابل قبول مفید خواهند بود. بدون شک برخى از جزئیات فصل‏هاى 6 و 7 تغییر خواهند کرد، اما معتقدم ایده‏ها و مفاهیم کلى براى‏مدت طولانى‏ترى قابل استفاده خواهند بود.

مباحث بدون ریاضیات ارایه مى‏شوند، اما به هنگام ضرورت از ذکر اعداد واقعى و یکاها اجتناب نکرده‏ام. این موضوع در برخى‏زمینه‏ها واقعاً ضرورى است؛ ضمن این که هر نوع تلاشى براى توصیف نتایجى از این دست، صرفاً به صورت گفتارى و عارى از اعداد،بسیار ساده‏انگارانه خواهد بود. در واقع، تا آن‏جا که امکان داشت سعى کردم از ساده‏انگارى بیش از اندازه بپرهیزم، هر چند در ارتباط باجزئیات باید مرزهایى را رعایت مى‏کردم. این کتاب براى خواننده‏اى است که واقعاً مى‏خواهد بداند، و از این رو انتظار دارم چنین‏خواننده‏اى براى درک ایده‏هاى مطرح شده کمى تلاش کند. همچنین از قصه‏گویى پرهیز کردم؛ در هیچ کجاى کتاب با چنین جمله‏اى‏برخورد نخواهید کرد: »... همچنان که پروفسور... و همسرش با اتومبیل به کنسرت مى‏رفتند، ناگهان به ذهنش رسید که... .« معتقدم‏ایده‏ها و کشفیات مهم‏تر از افرادند و به همین دلیل، مباحث را غیرشخصى و نه به شکل تاریخى، ارایه کردم. )چند استثناء پیدا خواهیدکرد که البته عمدى بوده‏اند.( ناشر و من بحثى داشتیم که آیا کتاب را به صورت نفیس همراه با تعداد زیادى عکس‏هاى رنگى چاپ کنیم؛یا به صورت معمولى همراه با تصاویر و نمودارهاى سیاه و سفید که در نهایت تصمیم بر مورد آخر گرفته شد. تصمیم دشوارى بود وامیدوارم کیفیت و گویا بودن مطالب جبران فقدان رنگ را بنماید.

در آخر کتاب ضمیمه‏اى وجود دارد که اصطلاحات فیزیکى به کار رفته در فصل‏هاى مختلف را توصیف مى‏کند. چون مفاهیم مطرح‏شده در فصل‏هاى 2 یا 4 ممکن است )مثلاً( در فصل 7 مورد نیاز باشند؛ این ضمیمه مى‏تواند براى خواننده ناآشنا نیز مفید باشد.همچنین در پایان فهرستى از کتاب‏ها براى مطالعه بیش‏تر را آورده‏ام که مطمئناً این انتخاب برپایه تجربیات شخصى‏ام بوده است و فقطمى‏تواند به عنوان راهنما باشد. برخى از این کتاب‏ها شامل منابع بسیار بیش‏ترى هستند.

ایده نوشتن این کتاب به دنبال پیشنهادى از سوى جان گریبین شکل گرفت. او هنگام بازنگرى کتاب من تحت عنوان شکل‏گیرى‏ساختار در عالم (1993، انتشارات دانشگاه کمبریج( گفت: »خوب است که ببینیم نویسنده، کتابى در همین زمینه و به زبان ساده عرضه‏کند.« رافوس نیل از انتشارات دانشگاه کمبریج از این پیشنهاد استقبال کرد، و البته امیدوارم که آن‏ها را ناامید نکرده باشم.

افراد دیگرى هم هستند که نقش قابل ملاحظه‏اى در تکوین این کتاب داشته‏اند: این دومین بارى است که با آدام بلک از انتشارات‏دانشگاه کمبریج کار مى‏کنم که لذت‏بخش بود. کل حروفچینى کتاب، الگوى شکل‏ها و بازخوانى نمونه حروفچینى شده را واسانتى‏پادمانابان انجام داد؛ از او سپاسگزارم به دلیل ساعت‏ها تلاشى که صرف این کار کرد. بیش‏تر شکل‏ها را پرم کومار آماده کرد که از کمکش‏تشکر مى‏کنم. همچنین از دوستانم که ضمن مطالعه نسخه‏هاى اولیه کتاب پیشنهادهاى سازنده‏اى مطرح کردند سپاسگزارم. از مرکز آیوکانیز به دلیل امکان استفاده از تجهیزات رایانه‏اى‏اش تشکر مى‏کنم.

پادمانابان

 فهرست

پیشگفتار

1. معرفى عالم

2. ماده، تابش و نیروها

3. مشاهده عالم

4. شناخت عالم

5. عالم در حال انبساط

6. شکل‏گیرى کهکشان‏ها

7. عالم در قرمزگرایى بالا

8. پرسش‏هاى بى‏پاسخ

ضمیمه

منابعى براى مطالعه بیش‏تر

نمایه

 لینک سایت کتاب پس از نخستین سه دقیقه

http://www.qoqnoos.ir/showbook.asp?id=1072