بلورها در قلب کهکشان

تلسکوپ فضایی اسپیتزر به تازگی در قلب دو کهکشان در حال ترکیب ،بلورهایی شبیه به خرده شیشه یافته است.این بلورها به اندازه دانه ی شن هستند و به احتمال زیاد قبل و در حین انفجار ستارگان پرجرم در فضا رها شده اند.این نوع بلور ها سابقا در کهکشان راه شیری مشاهده شده بودند ، با این حال موارد تازه کشف شده ، اولین نمونه های موجود در خارج از کهکشان ما هستند.دانشمندان معتقدند که این بلور ها بر اثر چند انفجار ابر نواختری متوالی گرم شده و در نهایت ذوب می شوند.

سهند پیربادیان

    تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا ،با بررسی چند کهکشان در حال ترکیب ،پوششی از بلور های کوچک در اطراف مراکز به هم پیوند خورده ی این کهکشان ها یافته است.این ذرات شباهت زیادی به خرده شیشه دارند.این بلور ها دانه های سیلیکاتی هستند که در کوره های ستاره ای به وجود آمده اند.دانه های تازه کشف شده اولین موارد بلور های سیلیکاتی شناخته شده در خارج از کهکشان ما می باشند

دکتر "هنریک اسپون" از دانشگاه کورنل می گوید:"ما از کشف این بلور های ظریف و کوچک در مرکز یکی از بی ثبات ترین مناطق عالم ،بسیار شگفت زده هستیم.این بلور ها به راحتی از بین می روند اما در این مورد ،ظاهرا این بلور ها توسط ستارگان پرجرم ،سریع تر از روند ناپدید شدن ،در حال تولید هستند."

   این کشف نهایتا در فهم روند تحول کهکشان ها و به خصوص کهکشان راه شیری که در چندین میلیارد سال آینده با کهکشان آندرومدا ترکیب خواهد شد ،کمک بزرگی خواهد کرد.

   دکتر "لی آرموس" از مرکز علمی اسپیتزر ناسا و موسسه فن آوری کالیفرنیا در پاسادنا می گوید:"تصور ما بر این است که طوفانی از غبار در مرکز کهکشان های در حال ترکیب در حال شکل گیری است.این بلور های سیلیکاتی در این طوفان قرار گرفته و در نهایت به صورت پوششی عظیم از غبار و شیشه در اطراف هسته های کهکشان ها قرار می گیرند."

   سیلیکات ها ،مانند شیشه،برای تبدیل شدن به بلور به گرما نیاز دارند.این ذرات جواهر مانند در کهکشان راه شیری ، در مقادیر کم و در اطراف بعضی از ستاره ها مانند خورشید یافت می شوند.این ذرات بر روی زمین ،بر روی سواحل شنی برق می زنند و در شب ،برخورد این ذرات همراه با ذرات دیگر با جو را می توان مشاهده کرد.اخیرا این ذرات توسط تلسکوپ اسپیتزر درون دنباله دار TEMPEL۱ (که سفینه ی DEEP IMPACT با آن برخورد کرده است) نیز دیده شده است.

    کهکشان هایی که این بلور ها به وفور در آنها یافت می شود تفاوت عمده ای با کهکشان ما دارند.در درون این کهکشان ها که "کهکشان های فوق نورانی فروسرخ" (ULTRALUMINOUS INFRARED GALAXIES)   (ULIRGS) نامیده می شوند ،مقادیر بسیار عظیمی از این بلور های سیلیکاتی یافت می شوند. با وجود آنکه تعدادی از این نوع کهکشان ها به طور واضح رصد نشده اند ، بیشتر موارد کشف شده از دو کهکشان مارپیچی در حال ترکیب تشکیل شده اند.هسته ی ترکیبی این نوع کهکشان ها مملو از ستارگان پرجرم ،پرنور و کم سن می باشد.در مرکز بعضی از آنها نیز سیاهچاله های بسیار پرجرم وجود دارد.

   اختر شناسان بر این عقیده اند که بلور های سیلیکاتی در مرکز این نوع کهکشان ها (ULIRGS) ،توسط ستاره های پرجرم ایجاد می شوند.بر اساس تحقیقات دکتر اسپون و تیم او، این ستاره های پرجرم ،بلور ها را قبل و همچنین در هنگام وقوع انفجار های ابر نواختری در فضا پخش می کنند.اما این بلور های ظریف برای مدت طولانی دوام نمی آورند.ذرات پرتاب شده توسط انفجار های ابر نواختری به این بلور ها برخورد کرده و آنها را بمباران می کنند.نتیجه ی این بمباران ،گرم شدن بلور ها و در نهایت ذوب شدن و تبدیل آنها به موادی بدون شکل است.تمام این اتفاقات در بازه ی زمانی کوتاهی صورت می گیرد.

   دکتر اسپون این پدیده را به شکلی ساده بیان می کند:"دو کامیون حامل آرد را در نظر بگیرید که در یک خیابان و در جهت مخالف هم در حال حرکتند.اگر این دو کامیون با هم برخورد کنند ،برای مدتی کوتاه ابری سفید بر روی خیابان تشکیل می شود.با استفاده از تلسکوپ اسپیتزر ،ما برخورد و ترکیب دو کهکشان و تشکیل ابری موقتی از بلور های سیلیکاتی را مشاهده می کنیم."

   طیف سنج فرو سرخ تلسکوپ اسپیتزر ،این بلور های سیلیکاتی را در ۲۱ کهکشان از ۷۷ کهکشان بررسی شده (که همه از نوع ULIRGS بوده اند)  یافته است.این ۲۱ کهکشان در محدوده ی ۲۴۰ میلیون تا ۹/۵ میلیارد سال نوری از ما قرار دارند و در تمام مناطق آسمان پخش شده اند.این کهکشان ها در زمان مناسب رصد شده و در نتیجه بلور ها در آنها مشاهده شده اند.اما در ۵۶ کهکشان دیگر ،این بلور ها در آینده ی نزدیک ایجاد خواهند شد