تاريخچه سفر به فضا

[omarekhayam]

پرواز سايوز-15 از همان آغاز با نحسي مواجه بود. طبق سنت پرواز مي‌بايست کیهان‌نورداني در سفر ‏بعدي شرکت کنند که اعضاي جانشین گروه قبلي بودند. اما مسئولين فضايي شوروي تصميم گرفتند به ‏جاي وولينف و ژولوبف، يعني گروه ذخيره سايوز14، با ناو کيهاني سايوز-15 دو نفر ديگر يعني سارافانف ‏و ديومين آموزش برای پروازرا ادامه دهند و دونفری که اعضاي جانشین پرواز سايوز-14 بودند دراين ‏مأموريت همچنان به عنوان ذخيره بمانند.

اين اطلاعات زماني به آنها دادند که سفر کيهان‌نوردان سايوز-14 ‏در حال پايان بود.



مسئولين به ژولوبف و وولينف گفتند از آنهادر ايستگاه قوي‌تر بعدي استفاده شود و ‏آنان به دليل بالابودن دانش و توانايي، بايد ايستگاه فضايي بعدي را راه‌اندازي کنند. گفتن «ايستگاه جديد‏‏» راحت است اما تا پرتاب آن دو سال باقي بود. وولينف که از سال 1969 در انتظار سفر بعدي روزشماري ‏کرده بود، از اين قضيه خيلي ناراحت شد و به حالت قهر به مرخصي رفت‎.‎
کميسيون دولتي تصميم گرفت زودوف و روژدستونسکي به عنوان اعضاي ذخيره سارافانف و ديومين ‏ايفاي نقش کنند. وولينف و ژولوبف به عنوان ذخيره دوم اعلام شدند اما آنها حتي در زمان پرتاب سايوز-‏‏15، به بايکونور هم نرفتند‏‎.‎

در ساعت 19:58 روز 26 اوت 1974 يک موشک سايوز، سکوي پرتاب شماره 1 پايگاه پرتاب هاي ‏فضايي بايکونور را ترک گفت تا "گنادي سارافانف" و "لو دمين" ‏ را به مدار زمين برساند. با توجه به ‏استقرار ايستگاه مداري سالوت ‏-3 در ژوئنهمان سال و کار گروه کيهان نوردان سايوز-14 در اين ايستگاه، ‏انتظار مي‌رفت که کيهان نوردان سايوز-15 نيز مأموريت مشابهي را به انجام رسانند‏‎. ‎بر خلاف انتظار کارشناسانی که منتظر اعلام چنين خبری بودند، در ساعت 08:00 روز 28 اوت، خبرگزاري رسمي ‏شوروي، تاس گزارش داد « ... در دومين روز سفر، سارافانف و ديومين آزمايش‌هايي را در جهت ارتقای ‏روش‌هاي گوناگون پرواز و افزایش توانایی‌های فنی خود به انجام رساندند. در جريان این مانورها،کپسول فضایی سايوز-15 آنها، ایستگاه فضایی سالوت ‏‏-3 را به طور مکرر رديابي کرد و درستی عمل تمام دستگاه‌هاي ناو کهمربوط به گام‌هاي مختلف رديابي ايستگاه ‏فضايي بود با دقتمورد بررسي قرار گرفت...»‎

اين اطلاعيه طوري تنظيم شده بود که مشخص نمي‌شد هدف از پرتاب تنها "رديابي" و تمرين عمليات ‏مربوطه بوده است يا "اتصال" به ايستگاه مداري. اما کارشناسانمی‌دانستند که سايوز-15 در انجام مأموريت خود ‏دچار مشکل شده است‎.‎
سايوز-15 از نوع جديد ناوهاي فضایی سايوز بود که باتري خورشيدي نداشت. با توجه به اين مطلب، کیهان‌‏نوردان يا بايد سریع به ايستگاه مداري متصل مي‌شدند و یا بعد از 2 روز پرواز به زمین باز می‌گشتند. اين محدوديت ‏انرژي، اجازه پرواز طولاني تر از 60 ساعت را به آنها نمي‌داد‏‎.‎

اما واقعيت ماجرا چه بود؟ پرتاب ناو با موفقيت انجام شد. تقريباً بعد از يک شبانه روز پرواز، ناو در ‏نزديکي ايستگاه قرار گرفت. سامانه رديابي و اتصال خودکار « ایگلا» شروع به کار کرد اما در اينجا اتفاق ‏ناگواري افتاد:ايگلا فاصله 350 متري تا ايستگاه را اشتباهاً 20 کيلومتر محاسبه کرد و فرمان سرعت گرفتن ‏را به موتورها داد. در نخستين لحظه‌ها کیهان‌نوردان متوجه اشتباه دستگاه خودکار نشدند در نتيجه ناو با ‏سرعت 20 متر در ثانيه به ایستگاه نزدیک می‌شد. خوشبختانه به دليل مشکل دستگاه رديابي، ناو و ايستگاه در يک خط ‏نبودند و 40 متر با هم فاصله داشتند. به اين ترتيب ناو از کنار ايستگاه گذشت. چنانچه اين اشتباه رخ نمي‌‏داد ناو کيهاني با سرعت زيادي به ايستگاه فضايي برخورد مي‌کرد. کیهان‌نوردان متوجه فضيه نشدند اما ‏مرکز هدايت زمين فهميد که سامانه ايگلا درست کارش را انجام نداده و دستگاه هدايت خودکار را از ‏فعاليت انداخت. در طراحي سايوز، نوع کمکي يا جانشين براي "ايگلا" پيش‌بيني نشده بود‏‎.‎

کیهان‌نوردان بعد از اين شکست اعلام آمادگي کردند که کار را با سامانه دستي ادامه دهند و ناو خود را ‏به ايستگاه مداري متصل سازند اما پايين آمدن ميزان سوخت ناو باعث گرديد که مسئولين مرکز هدايت ‏پرواز به کيهان نوردان دستور دهند به کار خود در فضا خاتمه دهند و دستگاه هاي هدايت ناو را در ‏وضعيت بازگشت فوري قرار دهند. سارافانف و ديومين مجبور شدند در شرايط اضطراري به زمين باز ‏گردند‎.‎

سايوز-15 سرانجام در شبانگاه 28 اوت مسير فرود را در پيش گرفت و در ساعت 20:10 روز 28 اوت در استپهای ‏قزاقستان بر زمين نشست. در منطقه باران مي‌باريد، اين دومین فرود شبانگاهي يک ناو کيهاني در تاريخ ‏کیهان‌نوردي شوروي بود. جالب آن که روز بعد روزنامه‌ها نوشتند که کیهان‌نوردان با موفقيت کار خود ‏را به اتمام رسانده و به زمين بازگشتند‎ !‎

براي بررسي دلايل حادثه کميسيوني به رياست چرنوکف تشکيل شد. سازندگان سامانه الحاق، کیهان‌‏نوردان را مقصر مي‌ دانستند و معتقد بودند آنان بايد با هوشياري بيشتري به اطلاعات توجه مي‌کردند و ‏دستگاه نزديک شدن را خاموش مي‌کردند‎.‎

روش‌شناسان مرکز آموزش پرواز از کیهان‌نوردان دفاع مي‌کردند و مي‌گفتند درباره چنين وضعيتي به ‏آنها اطلاعات نداده بوديد. کميسيون دولتي سرانجام به اين نتيجه رسيد که سامانه «ايگلا» بايد تصحيح و ‏بازسازي شود‎. ‎

گنادي سارافانف و لو دمين ديگر هيچ‌گاه به فضا سفر نکردند‎.‎



. سيروس برزو، روزنامه‌نگار علمي و پژوهشگر تاريخ فضانوردي .