زمان موهومی

[Archimedes]

ﭘﺲ از ﺳﺎل 1985 ﻛﻢ ﻛﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ .ﺗﺌﻮرى ﺗﺎر )رﯾﺴﻤﺎن( ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻛﺎﻣﻠﻰ ﻧﯿﺴﺖ اول آن ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺎرﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﯾﻚ ﻋﻀﻮ از دﺳﺘﻪ وﺳﯿﻌﻰ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻰ ﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ﯾﻚ ﺑﻌﺪ ﮔﺴﺘﺮش داد. ﭘﺎل ﺗﻮﻧﺴﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ ﯾﻜﻰ از اﻋﻀﺎى ﺑﺨﺶ رﯾﺎﺿﻰ ﻛﺎرﺑﺮدىو ﻓﯿﺰﯾﻚ ﻧﻈﺮى در ﻛﻤﺒﺮﯾﺞ اﺳﺖ و ﺑﺴﯿﺎرى از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎى ﺑﻨﯿﺎدى اﯾﻦ ﺣﻮزﻩ را اﻧﺠﺎم دادﻩ اﺳﺖ، ﻧﺎم پ-ﺑﺮﯾﻦ را ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻩ .اﺳﺖ. ﻫﺮپ-ﺑﺮﯾﻦ در ﺟﻬﺖ داراى ﻃﻮل اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﻚ ﺑﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﺎر اﺳﺖ و ﺑﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﯾﻚ ﺳﻄﺢ ﯾﺎ ﻏﺸﺎ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺎ آﺧﺮ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻫﯿﭻ دﻟﯿﻠﻰ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺗﺎر ﻫﺎى ﺑﺎ را ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺪار ﻫﺎى ﻣﻤﻜﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﯿﻢ. در ﻋﻮض ﺑﺎﯾﺪ اﺻﻞ ﻣﻮﻛﺮاﺳﻰ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ: ﺗﻤﺎم ﺗﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﺠﺎد .ﺷﺪﻩ اﻧﺪ

ﺗﻤﺎم ﺗﺎرﻫﺎ را ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻩ ﺣﻞ ﻫﺎﯾﻰ ﺑﺮاى ﻣﻌﺎدﻻت ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎى اﺑﺮﮔﺮاﻧﺶ در 10 ﯾﺎ 11 ﺑﻌﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ. ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ اﺑﻌﺎد 10 ﮔﺎﻧﻪ ﯾﺎ 11 ﮔﺎﻧﻪﺑﺎ ﻓﻀﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ درك ﻣﻰ ﻛﻨﯿﻢ، ﭼﻨﺪان ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﻧﺪارد؛ اﻣﺎ در ﺗﻮﺟﯿﻪ اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﻛﻪ 6 ﯾﺎ 7 ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﭼﻨﺎن ﭘﯿﭻ ﺧﻮردﻩ و ﻛﻮﭼﻚ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ وﺟﻮد آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﯾﻢ و ًﻓﻘﻂ ? ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪﻩ را ﻛﻪ ﺑﺰرگ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ .ﻣﺴﻄﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ، درك ﻣﻰ ﻛﻨﯿﻢ

ﻻزم اﺳﺖ ﯾﺎدآور ﺷﻮم ﻛﻪ ﺷﺨﺼﺎً از .ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﺑﻌﺎد ﺑﺎﻻﺗﺮ ﭼﻨﺪان ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻧﺒﻮدﻩ ام اﻣﺎ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺛﺒﺎت ﮔﺮا ﻫﺴﺘﻢ، ﭘﺮﺳﺶ »آﯾﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺎﻻﺗﺮ واﻗﻌﺎً وﺟﻮد دارﻧﺪ؟« ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ اﺳﺖ. ﻓﻘﻂ ﻣﻰ ﺗﻮان ﭘﺮﺳﯿﺪ آﯾﺎ ﻣﺪل ﻫﺎى رﯾﺎﺿﯿﺎﺗﻰ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ از ﺟﻬﺎن اراﺋﻪ ﻣﻰ دﻫﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ. ﻣﺎ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﻰ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺗﻔﺴﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد اﺑﻌﺎد ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﯿﺎزى ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﯾﻦ اﺑﻌﺎد را در ﺑﺮﺧﻮرد دﻫﻨﺪﻩ ﺑﺰرگ ﻫﺎدرون ﻛﻪ در ژﻧﻮ ﻗﺮار دارد، ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻛﻨﯿﻢ. اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺴﯿﺎرى از اﻓﺮاد و از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮا ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪل ﻫﺎى ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺎﻻﺗﺮ را ﺟﺪى ﺗﻠﻘﻰ ﻛﻨﻨﺪ، آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺒﻜﻪ اى از ارﺗﺒﺎط ﻫﺎى ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮﻩ ﻛﻪ دوﮔﺎﻧﮕﻰ ﻧﺎﻣﯿﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮد، در اﯾﻦ ﻣﺪل ﻫﺎ وﺟﻮد دارد. اﯾﻦ دوﮔﺎﻧﮕﻰ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺪل ﻫﺎ اﺻﻮﻻً ﻣﻌﺎدل ﯾﻜﺪﯾﮕﺮﻧﺪ، ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﺪل ﻫﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﻚ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﻨﯿﺎدى ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻛﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ام-ﺗﺌﻮري .ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ

اﮔﺮ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺷﺒﻜﻪ از دو ﮔﺎﻧﮕﻰ ﻫﺎ را ،ﻧﺸﺎﻧﻪ اى از ﺣﺮﻛﺖ در ﻣﺴﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺪاﻧﯿﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺜﻞ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﯿﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺴﯿﻞ ﻫﺎ را در ﺻﺨﺮﻩ ﻫﺎ ﻗﺮاردادﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ .داروﯾﻦ در ﻣﻮرد ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺣﯿﺎت ﮔﻤﺮاﻩ ﺷﻮد 5 اﯾﻦ دوﮔﺎﻧﮕﻰ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺑﺮﺗﺎر ﻣﺒﺎﻧﻰ ﻓﯿﺰﯾﻜﻰ ﯾﻜﺴﺎﻧﻰ را ﺑﯿﺎن ﻣﻰ ﻛﻨﺪ و از ﻟﺤﺎظ ﻓﯿﺰﯾﻜﻰ ﻣﻌﺎدل اﺑﺮﮔﺮاﻧﺶ اﺳﺖ. ﻧﻤﻰ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺑﺮ ،ﺗﺎرﻫﺎ ﺑﻨﯿﺎدى ﺗﺮ از ﮔﺮاﻧﺶ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮﻋﻜﺲ اﺑﺮ ﮔﺮاﻧﺶ ﺑﻨﯿﺎدى ﺗﺮ از اﺑﺮﺗﺎر. ﺑﻠﻜﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﯿﺎن ﻫﺎى ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ از ﯾﻚ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﻨﯿﺎدى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺪام از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاى ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ. ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎى ﺗﺎر ﺑﺮاى ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﻮادﺛﻰ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد ﭼﻨﺪ ذرﻩ ﺑﺎ اﻧﺮژى ﺑﺎﻻ و ﺗﻔﺮق آﻧﻬﺎ روى ﻣﻰ ﺑﻰ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻫﺎ اﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺮاى ﺗﻮﺻﯿﻒ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺗﺎﺑﺪار ﺷﺪن ﺟﻬﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﻧﺮژى ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدى ذرﻩ ﯾﺎ ﺗﺸﻜﯿﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺪود ﻣﺜﻞ ﺳﯿﺎﻫﭽﺎﻟﻪ ﻓﺎﯾﺪﻩ ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﺪارد. ﺑﺮاى ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻫﺎﯾﻰ ﺑﻪ اﺑﺮ ﮔﺮاﻧﺶ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻮﻻً از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻓﻀﺎ زﻣﺎن ﺧﻤﯿﺪﻩ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ ﻫﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺎى دﯾﮕﺮ ﺗﺸﻜﯿﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ.اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮى از ﻋﻤﺪﻩ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از .اﯾﻦ در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد

ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﺑﺮاى ﺗﺸﺮﯾﺢ اﯾﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺌﻮرى ﻛﻮآﻧﺘﻮم ﺑﻪ زﻣﺎن و ﻓﻀﺎ ﺷﻜﻞ ﻣﻰ .دﻫﺪ، اﯾﺪﻩ زﻣﺎن ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ را ﺑﯿﺎن ﻛﻨﯿﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ زﻣﺎن ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از داﺳﺘﺎن ﻫﺎى ﻋﻠﻤﻰ ﺗﺨﯿﻠﻰ ﺑﺎﺷﺪ، اﻣﺎ زﻣﺎن ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ در رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﻔﻬﻮﻣﻰ ﻛﺎﻣﻼً ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ: زﻣﺎن ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ زﻣﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻋﺪاد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﺳﻨﺠﺶ ﻣﻰ ﺷﻮد. ﻣﻰ ﺗﻮان 5/ ،2 ،1 اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﻰ ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ 3 - و ﻏﯿﺮﻩ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻜﺎﻧﺸﺎن روى ﺧﻄﻰ ﻛﻪ از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ اﻣﺘﺪاد دارد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ: ﺻﻔﺮ در وﺳﻂ ﺧﻂ، اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﻰ ﻣﺜﺒﺖ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و اﻋﺪاد .ﻣﻨﻔﻰ ﺣﻘﯿﻘﻰ در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻗﺮار دارﻧﺪ

اﻋﺪاد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ را ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت :ﻣﻜﺎﻧﺸﺎن روى ﺧﻂ ﻋﻤﻮد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺻﻔﺮ ﺑﺎز ﻫﻢ در وﺳﻂ ﺧﻂ ﻗﺮار دارد، اﻋﺪاد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﻣﺜﺒﺖ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ و اﻋﺪاد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﻣﻨﻔﻰ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﻰ ﺷﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻋﺪاد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ را ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮع ﺟﺪﯾﺪى از اﻋﺪاد، ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘﻰ ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ. از آﻧﺠﺎﯾﻰ ﻛﻪ اﯾﻦ اﻋﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرى رﯾﺎﺿﯿﺎﺗﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﯿﺰﯾﻜﻰ ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﺑﻨﺪ،ﻫﯿﭽﻜﺲ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻋﺪد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﭘﺮﺗﻘﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﯾﻚ ﻛﺎرت اﻋﺘﺒﺎرى ﺑﺎ ﺻﻮرت ﺣﺴﺎب .اﻋﺪاد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ

ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﺴﻰ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﺪاد ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﻓﻘﻂ ﯾﻚ ﺑﺎزى رﯾﺎﺿﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ دﻧﯿﺎى واﻗﻌﻰ ﻛﺎرى ﻧﺪارد. ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ از دﯾﺪﮔﺎﻩ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺛﺒﺎت ﮔﺮا ﻧﻤﻰ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰى واﻗﻌﻰ اﺳﺖ. ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎرى ﻛﻪ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﯿﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ درﯾﺎﺑﯿﻢ ﻛﺪام ﻣﺪل ﻫﺎى رﯾﺎﺿﻰ ﺟﻬﺎﻧﻰ را ﻛﻪ در آن .زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﯿﻢ، ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻰ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪل رﯾﺎﺿﯿﺎﺗﻰ ﺷﺎﻣﻞ زﻣﺎن ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آﺛﺎرى را ﻛﻪ ﭘﯿﺶ از ،اﯾﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻛﺮدﯾﻢ، ﭘﯿﺶ ﮔﻮﯾﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ آﺛﺎرى را ﭘﯿﺶ ﮔﻮﯾﻰ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ،ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﯾﻢ اﻧﺪازﻩ ﮔﯿﺮى ﻛﻨﯿﻢ .وﻟﻰ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ دﯾﮕﺮ، آﻧﻬﺎ را ﺑﺎور داﺷﺘﯿﻢ ﭘﺲ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ واﻗﻌﻰ و ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ اﺳﺖ؟ آﯾﺎ اﯾﻦ دو ﻓﻘﻂ در ذﻫﻦ ﻣﺎ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ از ﯾﻜﺪﯾﮕﺮﻧﺪ؟

ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻧﺴﺒﯿﺖ ﻋﺎم ﻛﻼﺳﯿﻚ )ﯾﻌﻨﻰ ﻏﯿﺮ ﻛﻮآﻧﺘﻮﻣﻰ( اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ زﻣﺎن واﻗﻌﻰ را ﺑﺎ ﺳﻪ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﻓﻀﺎ ادﻏﺎم ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﻀﺎ زﻣﺎن ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪى را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد.اﻣﺎ ﺟﻬﺖ زﻣﺎن واﻗﻌﻰ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺟﻬﺖ دﯾﮕﺮ زﻣﺎن ﺗﻔﺎوت داﺷﺖ؛ ﺧﻂ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﯾﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻚ ﻧﺎﻇﺮ در زﻣﺎن واﻗﻌﻰ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ زﻣﺎن ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ) ﺳﻮى آﯾﻨﺪﻩ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ.( وﻟﻰ ﺳﻪ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﻓﻀﺎ ﻫﻢ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﻫﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﻰ ﺗﻮان در ﻓﻀﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ داد اﻣﺎ ﻧﻤﻰ ﺗﻮان در .ﺧﻼف ﺟﻬﺖ زﻣﺎن ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد

از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ، از آﻧﺠﺎﯾﻰ ﻛﻪ زﻣﺎن ،ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ زﻣﺎن واﻗﻌﻰ اﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﻓﻀﺎﯾﻰ ﭼﻬﺎرم رﻓﺘﺎر ﻣﻰ ﻛﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ اﺣﺘﻤﺎل ﻫﺎﯾﻰ ﺑﯿﺶ از ﻣﺴﯿﺮ راﻩ آﻫﻦ زﻣﺎن واﻗﻌﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ داراى آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن اﺳﺖ ﯾﺎ روى ﯾﻚ ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻮﻫﻮﻣﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﯿﻢ زﻣﺎن داراى ﺷﻜﻞ است.

[cosmographer]

سلام شما توی کمبریح درس میخونی؟؟؟

[فروهر]

من در کمپ زبح گوسفندان درس می خوانم ولی ایشان را نمی دانم!

[Archimedes]

شاید باورتون نشه ولی نویسنده این مقاله استاد لوکازین دانشگاه کمبریجه.

[cosmographer]

حالا هست یانه؟؟؟؟
THE DARK؟؟؟

[فروهر]

چه ربطی داشت. مگه هرکسی که مقاله ای معتبر بیاد اینجا بزاره باید تو دانشگاه کمبریج درس خونده باشه. هزاران هزار از این مقالات معتبر تو سایت های معتبر وجود داره.

[Archimedes]

استیون ویلیام هاوکینگ رئیس کرسی ریاضیات کمبریج بزرگترین فیزیکدان نظری حال حاضر جهان کسی که جای نیوتون و یراک نشسته این مقاله رو نوشته.